OKB (Obsesif-Kompulsif Bozukluk) Nedir?
Obsesif-Kompulsif Bozukluk Ankara (OKB), kişiyi sürekli rahatsız eden ve tekrarlayan düşünceler (obsesyonlar) ile bu düşünceleri hafifletmek için yapılan zorlayıcı davranışlarla (kompulsiyonlar) karakterize bir anksiyete bozukluğudur. OKB kişinin günlük yaşamını olumsuz etkileyebilir ve önemli ölçüde rahatsızlık verebilir.
Obsesyonlar (Saplantılar)
Obsesyonlar kişinin zihnine istemsizce giren, tekrarlayan ve rahatsız edici düşünceler, dürtüler, görüntüler veya imgeler olarak tanımlanır. Bu düşünceler genellikle mantıksız veya aşırı olarak kabul edilir ancak kişi bu düşüncelerden kurtulmakta zorlanır. Obsesyonlar kişide yoğun bir endişe ve sıkıntı yaratır.
Örnek Obsesyonlar:
- Kirlenme veya mikrop kapma korkusu: “Ellerim mikroplarla dolu, her şeyi temizlemeliyim.”
- Zarar verme korkusu: “Sevdiklerime zarar verebilirim, bu yüzden kesici aletlerden uzak durmalıyım.”
- Düzen ve simetri ihtiyacı: “Her şey mükemmel bir şekilde simetrik olmalı, yoksa bir şeyler ters gidebilir.”
- Uygunsuz düşünceler: “Kutsal sayılan şeylere karşı kötü düşüncelerim var, bu düşünceler kötü bir şeyler yapmama neden olabilir.”
Kompulsiyonlar (Zorlayıcı Davranışlar)
Kompulsiyonlar obsesyonların yarattığı sıkıntıyı azaltmak veya ortadan kaldırmak amacıyla yapılan tekrarlayıcı davranışlar veya zihinsel eylemlerdir. Kişi bu davranışları yapmaktan kendini alıkoyamaz ve yapmadığında ciddi bir rahatsızlık hisseder.
Örnek Kompulsiyonlar:
- Aşırı el yıkama: Ellerini defalarca yıkamak, her yıkamada belirli bir süre veya ritüel izlemek.
- Kontrol etme: Kapıların kilitli olup olmadığını, ocağın kapalı olup olmadığını tekrar tekrar kontrol etmek.
- Sayma: Belirli bir sayıya kadar saymak veya belirli bir sayıda eşyayı düzenlemek.
- Tekrarlayan davranışlar: Belirli kelimeleri sürekli tekrar etmek, belirli hareketleri sürekli yapmak.
- Düzenleme ve sıralama: Eşyaları belirli bir düzene göre yerleştirmek, simetriye dikkat etmek.
OKB’nin Sebepleri
OKB’nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte çeşitli faktörlerin bir kombinasyonunun rol oynadığı düşünülmektedir:
- Biyolojik Faktörler: Beyindeki belirli kimyasal maddelerin (örneğin serotonin) dengesizliği.
- Genetik Faktörler: Ailede OKB öyküsü olan kişilerde risk daha yüksek olabilir.
- Çevresel Faktörler: Travma, stresli yaşam olayları veya çocuklukta yaşanan olumsuz deneyimler OKB’yi tetikleyebilir.
- Öğrenme Teorisi: OKB belirtilerinin bazıları belirli davranışların tekrarlanan bir şekilde rahatlama sağladığını öğrenme yoluyla gelişebilir. Örneğin el yıkamanın kaygıyı azalttığını fark eden kişi bu davranışı sık sık tekrarlayabilir.
- Kişilik Özellikleri: Mükemmeliyetçi, aşırı sorumluluk sahibi veya kontrolcü kişilik özellikleri taşıyan kişilerde OKB gelişme olasılığı daha yüksek olabilir. Bu kişiler olaylar üzerinde tam kontrol sahibi olma ihtiyacı hissedebilirler ve bu da obsesif-kompulsif davranışlara yol açabilir.
OKB’nin Yaygınlığı
OKB dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen yaygın bir bozukluktur. Genellikle çocukluk veya ergenlik döneminde başlar ancak yetişkinlikte de ortaya çıkabilir. Erkekler ve kadınlar arasında benzer oranlarda görülür.